Các loại đất trồng ở Việt Nam? Việt Nam là một quốc gia có nền nông nghiệp lâu đời với nhiều vùng chuyên canh và luân canh cây trồng đa dạng từ Bắc tới Nam. Chính vì thế, đất trồng tại Việt Nam cũng rất phong phú, đa dạng theo từng địa hình và khu vực khác nhau. Hiểu rõ về các loại đất và các yếu tố ảnh hưởng đến đất trồng sẽ giúp bà con nông dân nâng cao hiệu quả canh tác, từ đó cải thiện năng suất và chất lượng cây trồng.
1. Đất trồng là gì?
Đất trồng là lớp đất trên bề mặt trái đất, cung cấp oxy, chất dinh dưỡng và nước cho thực vật sinh sống và bám trụ vững chắc mà không bị đổ ngã.
Đất trồng gồm ba thành phần chính: phần rắn cung cấp chất vô cơ và hữu cơ, phần lỏng cung cấp nước, phần khí cung cấp các loại khí như oxy, nitơ, carbon dioxide cho cây.
Một loại đất trồng tốt thường có tỷ lệ hợp lý gồm 40% chất rắn, 30% nước và 30% không khí.
2. Các loại đất trồng ở Việt Nam?
Đất thịt
Là loại đất trung gian giữa đất cát và đất sét với thành phần gồm 25%-50% cát, 30%-50% mùn và 10%-30% sét.
Đất thịt có cấu trúc cơ giới nhẹ, bao gồm các cấp hạt cát, limon và sét. Đất thịt được chia làm ba loại: đất thịt nhẹ, đất thịt trung bình và đất thịt nặng. Trong đó, đất thịt trung bình là loại tốt nhất, thích hợp với nhiều loại cây trồng.
Ưu điểm: dễ cày bừa, dễ làm đất, giữ nước và điều hòa nhiệt độ tốt.
Nhược điểm: dễ bị ẩm hoặc úng nước nếu mưa nhiều.
Phù hợp với: cây gia vị, dược liệu, bonsai, cây ăn trái, hoa cảnh, rau sạch.
Đất cát
Có nhiều hạt cát rời rạc, thấm nước nhanh, thoáng khí tốt. Thành phần cát chiếm tới 80%-100%.
Ưu điểm: dễ thoát nước, dễ canh tác. Nhược điểm: giữ nước và giữ phân kém, dễ khô hạn, ít mùn và vi sinh vật.
Muốn cải tạo cần bón nhiều phân hữu cơ, trộn thêm bùn ao, phù sa, sét.
Phù hợp với: cây trồng chịu hạn, cây ăn trái vùng cát, rau màu ngắn ngày.
Đất phù sa
Là loại đất trồng tốt nhất tại Việt Nam, hình thành từ phù sa sông, giàu dinh dưỡng, hữu cơ và khoáng chất.
Ưu điểm: giữ nước vừa phải, thoáng khí tốt, giàu Mg, Ca tự nhiên, ít sâu bệnh, không cần cải tạo nhiều.
Phù hợp với: hầu hết cây trồng, từ rau màu, cây ăn trái đến cây công nghiệp.
Đất đỏ (đất bazan)
Phổ biến ở Tây Nguyên, được hình thành từ núi lửa, có độ pH thấp, chứa nhiều oxit sắt và nhôm.
Đặc điểm: giữ ẩm tốt, tơi xốp lâu dài, cần bổ sung dinh dưỡng thường xuyên, dễ bị rời rạc khi thiếu nước.
Phù hợp với: cây công nghiệp lâu năm (cà phê, hồ tiêu, cao su…), cây ăn trái (bơ, sầu riêng…), rau màu và cây lấy củ.
Đất sét
Phổ biến ở một số vùng đồi núi, gần biển và đồng bằng. Đất dẻo, dính khi ướt nhưng rất cứng khi khô.
Đặc điểm: giữ nước rất tốt nhưng thoát khí kém, chứa nhiều chất dinh dưỡng, hấp thu tốt nhưng cây khó hấp thu do giữ chặt dinh dưỡng.
Nhược điểm: dễ gây úng, thối rễ; đất cứng khi khô gây khó khăn khi làm đất.
Phù hợp với: cây chịu úng, cây trồng ngắn ngày cần nhiều dinh dưỡng.
Đất phèn
Là loại đất chua mặn với độ pH rất thấp, chứa nhiều ion độc hại như Al3+, Fe2+, SO42-.
Đặc điểm: nghèo dinh dưỡng, khó cải tạo, không phù hợp trồng trọt nếu chưa xử lý.
Biện pháp cải tạo: bón vôi nâng pH, dẫn nước rửa phèn, duy trì pH đất > 5.
Chỉ nên canh tác sau khi cải tạo kỹ lưỡng và theo dõi thường xuyên.
Những loại đất trồng cây kém hiệu quả nhất bao gồm đất phèn, đất mặn, đất bạc màu và đất sét nghèo dinh dưỡng. Các loại đất này thường gây cản trở lớn đến sự phát triển của cây trồng do có độ pH quá thấp, chứa nhiều khoáng chất độc hại, thiếu hụt dinh dưỡng, khả năng thoát nước kém hoặc kết cấu đất quá chặt khiến rễ cây khó phát triển.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến đất trồng cây
Kết cấu đất: Quyết định khả năng giữ nước và chuyển hóa dinh dưỡng. Nếu đất bị chai cứng, thiếu độ tơi xốp thì dễ ngập úng hoặc thoát nước quá nhanh. Điều này ảnh hưởng đến sự phát triển của rễ và hoạt động vi sinh vật.
Độ pH đất: Ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng và hoạt động sinh vật đất. pH thấp khiến đất chua, cây khó hấp thu dưỡng chất, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Bón phân hữu cơ giúp ổn định pH nhờ vai trò của hệ đệm sinh học.
Nước và độ ẩm: Nước giúp hòa tan và vận chuyển dinh dưỡng, tạo độ ẩm để sinh vật và vi sinh vật hoạt động. Thiếu nước hoặc úng đều ảnh hưởng xấu đến cây trồng và hệ sinh thái đất.
Không khí trong đất: Cần thiết cho rễ hô hấp và vi sinh vật phát triển. Đất yếm khí sẽ ức chế sinh vật có lợi và thúc đẩy sự phát triển của vi sinh vật có hại.
Sinh vật và vi sinh vật trong đất: Giúp phân giải chất hữu cơ, chuyển hóa chất khó tiêu, ức chế vi sinh vật gây hại. Tuy nhiên, lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật khiến vi sinh vật có lợi bị tiêu diệt, giảm khả năng tự cải tạo của đất.
Làm sao tránh nén dẽ đất?
Nén dẽ đất xảy ra khi đất bị chai cứng, bạc màu do thoát nước kém, canh tác sai cách hoặc thiếu phân hữu cơ. Rễ cây không phát triển được, sinh vật có lợi không hoạt động, chất độc tích tụ lâu dài.
Nguyên nhân gây nén dẽ đất:
- Canh tác không hợp lý, làm đất sai kỹ thuật
- Lạm dụng phân bón hóa học chứa amoni
- Sử dụng thuốc diệt cỏ, thuốc kích thích sinh trưởng như paclobutrazol
- Thiếu lớp thảm thực vật che phủ mặt đất
- Không có hữu cơ, đất không có hệ đệm và dễ xói mòn
Biện pháp khắc phục:
- Không sử dụng thuốc diệt cỏ, thay vào đó giữ cỏ và cắt cỏ để bảo vệ đất
- Đào mương, rãnh thoát nước để tránh úng trong mùa mưa
- Bón nhiều phân hữu cơ hoai mục để cải thiện độ tơi xốp
- Hạn chế phân hóa học, sử dụng đúng cách và đúng liều lượng
- Bón vôi định kỳ nếu đất chua, kiểm tra pH thường xuyên
- Duy trì lớp phủ tự nhiên giúp giảm rửa trôi và bảo vệ đất khỏi tác động xấu
4. Đặc tính đất trồng sầu riêng
Với các loại đất trồng ở Việt Nam, “Sầu riêng thích hợp trồng ở loại đất nào?”. Đây là câu hỏi được rất nhiều bà con nông dân quan tâm khi bắt đầu trồng loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao này. Là cây trồng lâu năm và có nhu cầu dinh dưỡng lớn, sầu riêng đòi hỏi đất trồng phải có những đặc điểm phù hợp để đảm bảo quá trình sinh trưởng và phát triển thuận lợi.
5. Đặc điểm đất trồng lý tưởng cho sầu riêng
Sầu riêng là loại cây ăn trái cần lượng dinh dưỡng cao, do đó đất trồng phải đảm bảo tơi xốp, giàu hữu cơ, thoát nước tốt nhưng vẫn giữ được độ ẩm ổn định để phục vụ hoạt động trao đổi chất của cây. Đất cần có thành phần cơ giới nhẹ và thoáng khí.
Mặc dù cây có thể sinh trưởng trên nhiều loại đất khác nhau, nhưng để đạt năng suất và chất lượng cao nhất, sầu riêng nên được trồng trên:
- Đất thịt tơi xốp
- Đất có khả năng thoát nước tốt
- Khu vực có độ dốc không quá 30 độ
- Gần nguồn nước tưới chủ động
Ngược lại, sầu riêng không phát triển tốt trên các loại đất:
- Đất phèn
- Đất mặn
- Đất sét nặng hoặc dễ úng nước
Ngoài ra, cây sầu riêng không chịu được gió mạnh do đặc điểm thân gỗ mềm và bộ rễ nông. Bà con cần chú ý chọn khu vực trồng tránh nơi gió lùa mạnh, đặc biệt là trong giai đoạn cây còn nhỏ.
6. Các loại đất phù hợp để trồng sầu riêng
Vùng trồng sầu riêng cần hệ thống tưới tiêu hiệu quả, đảm bảo đủ nước trong mùa khô và thoát nước tốt vào mùa mưa, đồng thời duy trì độ ẩm thích hợp để kích thích cây ra hoa trái vụ.
Cây sầu riêng phát triển tốt nhất trên đất thịt thoát nước tốt, có độ pH từ 4,5 đến 6,5, độ dốc dưới 30 độ và gần nguồn nước tưới. Nhiệt độ lý tưởng để cây ra hoa là từ 20 đến 22 độ C, với độ ẩm từ 50 đến 60%.
6.1. Đất phù sa
Đất phù sa phân bố nhiều ở các vùng bãi bồi ven sông như Đồng bằng sông Cửu Long, sông Hồng,… Là loại đất được bồi đắp tự nhiên từ các hạt cát, mùn, sét, xác động thực vật – đây chính là nguồn dinh dưỡng quý giá cho cây trồng.
Đặc điểm nổi bật:
- Giàu dinh dưỡng đa, trung và vi lượng
- Độ pH ổn định, không quá chua hoặc quá kiềm
- Thoáng khí vừa đủ, giữ ẩm tốt
- Cấu trúc đất tơi xốp nhờ các hạt keo và vật chất hữu cơ
Nhờ những ưu điểm trên, đất phù sa là lựa chọn lý tưởng cho việc trồng sầu riêng. Loại đất này giúp cây phát triển ổn định, cho trái to, chất lượng cao và ít sâu bệnh hơn.
6.2. Đất đỏ bazan
Đất đỏ bazan là loại đất đặc trưng của vùng đồi núi Tây Nguyên, được hình thành từ hoạt động núi lửa. Loại đất này có màu nâu đỏ bắt mắt, kết cấu đa dạng với thành phần chủ yếu là đất thịt.
Đặc điểm nổi bật:
- Tơi xốp, thoát nước tốt, giàu oxit sắt và nhôm
- Độ pH thấp, đất có tính chua nhẹ
- Tuy hàm lượng hữu cơ thấp nhưng dễ cải tạo
- Thoáng khí, giữ ẩm lâu
Đây là loại đất rất phù hợp để trồng sầu riêng cũng như nhiều cây ăn trái khác như bơ, cam, quýt, mắc ca,… Ngoài ra, đất đỏ bazan còn thích hợp cho cây công nghiệp lâu năm như cà phê, tiêu, cao su.
6.3. Đất thịt
Đất thịt là sự pha trộn tự nhiên giữa đất cát, đất phù sa và đất sét, phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ như Tiền Giang, Cần Thơ, Bến Tre, Hậu Giang,…
Thành phần đặc trưng:
- Giữ nước và chất dinh dưỡng tốt
- Giàu mùn và khoáng chất
- Dễ canh tác, dễ cải tạo
- Có thể điều chỉnh độ tơi xốp tùy theo tỷ lệ thành phần
Các loại đất thịt thường gặp:
- Đất cát pha: chứa nhiều cát, thoát nước nhanh
- Đất thịt pha sét: chứa nhiều sét, giữ nước tốt hơn
Đất thịt giúp cây sầu riêng phát triển ổn định, rễ bám sâu, cây khỏe và dễ chăm sóc.
Kết luận: Các loại đất trồng ở Việt Nam, yếu tố nào ảnh hưởng đến đất trồng? Việc hiểu rõ đặc điểm các loại đất và cách chăm sóc đất hiệu quả sẽ giúp bà con nông dân cải thiện năng suất, tiết kiệm chi phí canh tác và bảo vệ hệ sinh thái đất lâu dài. Một nền đất khỏe là tiền đề cho cây trồng phát triển tốt và mùa vụ bội thu.
Để nâng cao chất lượng và năng suất, bà con có thể theo dõi các bài viết kỹ thuật và sản phẩm chăm sóc cây sầu riêng trên Website tại đây!
NHẬT NÔNG GROUP – RẠNG NGỜI NÔNG VIỆT
Đồng hành cùng bà con trong quá trình chăm sóc cây trồng năng suất cao!
Bà con theo dõi để cập nhật thêm các bài viết kỹ thuật khác của chúng tôi tại Fanpage: www.facebook.com/phanbonnhatnong
Nếu quý bà con cần tư vấn về sản phẩm hoặc kỹ thuật, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi qua số hotline: 09.09.45.25.26. Đội ngũ kỹ sư của Nhật Nông sẵn sàng hỗ trợ và tư vấn tận tình, giúp bà con đạt được hiệu quả cao nhất trong canh tác!
